روستای کمب آب لوله کشی ندارد. برای تأمین آب مدرسه مجبوریم هر ماه از بچه ها پول جمع کنیم؛ نفری ۵۰۰ تومان که بسیاری از دانش آموزان همین مبلغ را هم ندارند. خیلی از خانواده ها حتی پول این را ندارند که برای فرزندان شان کتاب و دفتر بخرند… به گزارش سلامت نیوز، هفته نامه جامعه پویا نوشت: زنگ تفریح که به صدا درمی آید، یکی از بچه های سال بالایی با کلیدی که در دست دارد، به سمت بشکه پلاستیکی آب گوشه حیاط روانه می شود.
شیر آب تانکر با قفل بزرگ طلایی رنگی بسته شده و فقط با کلیدی که در دست مأمور آب مدرسه است، باز می شود؛ آن هم ۱۵ دقیقه در زنگ تفریح. یکی از بچه های کلاس اول با دمپایی های سبزرنگ جلوی صف ایستاده؛ شست پای راستش زخمی شده، چسب زخم ندارد، مانتوی سورمه ای رنگی که به تن دارد، برایش بزرگ است. به جای لیوان صورتی نی دار با برچسب باربی، بطری نوشابه خالی کدری در دست دارد. کلید درون قفل چرخی می خورد و آب درون بطری کدر نوشابه سرازیر می شود. هر ثانیه که می گذرد به تعداد بچه هایی که در صف یکدیگر را برای خوردن آب هل می دهند، افزوده می شود. بچه های اینجا بهتر از هر کسی تشنگی در لب دریا را می دانند. رؤیا چند ماهی است به عنوان مدیر مدرسه در اینجا مشغول به کار است:
روستای کمب آب لوله کشی ندارد. برای تأمین آب مدرسه مجبوریم هر ماه از بچه ها پول جمع کنیم؛ نفری ۵۰۰ تومان که بسیاری از دانش آموزان همین مبلغ را هم ندارند. خیلی از خانواده ها حتی پول این را ندارند که برای فرزندان شان کتاب و دفتر بخرند. با یکی از مسئولان کارخانه آب در تیس صحبت کردیم که برای کمک به این بچه ها به جای ۶۰ هزار تومان از ما برای بشکه های ۲۰۰ لیتری آب ۵۰ هزار تومان بگیرد. با این حال ماه گذشته فقط ۳۵ هزار تومان از ۲۵۰ دانش آموز جمع آوری شد. معمولا در این شرایط بقیه پول را همکاران مدرسه پرداخت می کنند. ماه اولی که به این مدرسه آمدم، هر هفته یک بشکه آب می خریدیم تا این که مدیر یکی از مدارس به من پیشنهاد داد مانند آنها شیر آب را قفل کنیم. بعد از قفل کردن شیر آب، هر بشکه آب تقریبا برای سه هفته بچه ها کافی است. تانکر زنگ زده گوشه حیاط را نشان می دهد:
دانش آموزان شیفت مقابل از آب این تانکر استفاده می کنند. چند بار با مدیر شیفت مقابل صحبت کردم تا به اشتراک برای مدرسه آب خریداری کنیم اما قبول نکرد. مدرسه چاه آب دارد. صاحب این ملک بارها به من گفته به جای ۲۰ هزار تومان، از ما ۱۰ هزار تومان برای هر بار پر کردن تانکر آب می گیرد اما دلم رضا نمی دهد به دانش آموزان از این آب بدهم؛ آبی که برای مدرسه می خریم تصفیه شده است و کیفیت بالایی دارد. حسن نوروزی، مدیر آموزش وپرورش شهرستان چابهار با بیان این که ۴۰۰۰ روستا در استان سیستان وبلوچستان به صورت سقایی و با تانکر آب رسانی می شوند، می گوید: حتی در شهر چابهار نیز در هفته دو روز و در آن دو روز هم دو ساعت آب لوله کشی وجود دارد. باقی روزها از آبی که درون مخزن ذخیره کرده ایم استفاده می کنیم.
مدارس در این روستاها از خانه های مسکونی جدا نیستند. بیش از یک سوم از روستاها آب لوله کشی ندارند که کمب یکی از آنهاست. این مدارس مجبور هستند خودشان آب آشامیدنی را از تانکرهای آب رسانی خریداری کنند. به طور کلی مدارس هزینه های خودشان را از طریق سرانه دانش آموزی که وزارت آموزش و پرورش به حسابشان واریز می کند، تأمین می کنند که آب هم یکی از این هزینه هاست اما متأسفانه این سرانه کفاف هزینه آنها را نمی دهد.
به همین دلیل اولیا، مسئولان و خیرین برای پیشبرد مجموعه، برخی هزینه ها را پرداخت می کنند. طرحی به نام حامیان مدارس در حوزه چابهار در حال اجراست که بر اساس آن سرپرستی هر مدرسه را به یکی از ارگان ها و مؤسسات دولتی و غیردولتی سپرده ایم تا در تأمین مخارج و تجهیزات به آنها کمک کنند. یونیفرم یک دست ندارند.
هر یک از دانش آموزان مانتویی با طرح و رنگ متفاوت به تن دارند؛ مشکی، سورمه ای، طوسی و زرشکی. گوشه ای از حیاط دختر ۹ساله ای با چشم های سیاهش اطراف را نگاه می کند، مانتویی مندرس با آستین های تاکرده به تن دارد. بینی اش را سوراخ کرده اند و به جای طلا، نخ سیاه رنگی درون سوراخ بینی اش گره زده اند. تعدادی از دانش آموزان گوشه ای از حیاط کز کرده اند، برخی با یکدیگر حرف می زنند، بازی نمی کنند، دنبال هم نمی دوند، شاید زندگی برای آنها جدی تر از یک بازی کودکانه است. زنگ تفریح که به پایان می رسد، دانش آموزان به کلاس درس بازمی گردند. اینجا اندازه کلاس ها کوچک تر از مدارس معمولی است. انتهای راهرو جلوی کلاس ماهو مقداری وسایل روی هم تلنبار شده. سفیدی چشم های ماهو روی پوست تیره اش خودنمایی می کند، کلاس دوم است: اینجا قبلا انباری مدرسه بود. این وسایل هم زمانی که کلاس ما انباری بود، آنجا بودند.
چیدمان صندلی های این کلاس مانند بقیه کلاس ها نیست. تعدادی از میز و صندلی ها به سه گوشه دیوار تکیه داده شده و در فضای میانی نیز باقی میز و صندلی ها به صورت ردیفی چیده شده اند. اینجا برای جا کردن هر چه بیشتر میز و صندلی ها از حداکثر فضا استفاده شده، به قدری که روزنه ای هم برای رفت وآمد دانش آموزان باقی نمانده است. ماهو دو دستش را روی میز شکسته جلوی کلاس می گذارد و با خیزی ناگهانی روی آن می پرد، از روی همه میزها عبور می کند تا سر جایش قرار بگیرد. دانش آموزان هر بار که می خواهند سر جایشان بنشینند یا از جایشان بیرون بیایند، مجبور می شوند با کفش از روی میزهای کهنه و شکسته یا چهاردست وپا از زیر آنها عبور کنند. در هر میز دونفره، سه نفر به یکدیگر چسبیده و کنار هم نشسته اند. جلوی کلاس سه میز امتحانی تک نفره دسته دار قرار دارد که دو تای آنها دسته ندارد. سارای هشت ساله که قدش از بقیه دانش آموزان کوتاه تر است، جلوی کلاس روی یکی از همین میزها نشسته، پاهایش به زمین نمی رسد و از صندلی آویزان است. میزی ندارد که دفتر و کتابش را روی آن بگذارد، کتاب را روی پایش می گذارد و مداد و پاکنش را با دستش نگه می دارد. عقربه های ساعت روی ۱۰ و ۱۰۰ دقیقه قرار گرفته اند، صدای جمعی از دانش آموزان به گوش می رسد.
دو دو تا؟ چهار تا. دو سه تا؟ شیش تا. دو چهار تا؟ هشت تا. نور خورشید از دو پنجره انتهای کلاس خود را به تخته وایت برد کوچک جلوی کلاس که روی آن جدول ضرب نوشته شده است می رساند. خورشید با تمام تلاشش نمی تواند کلاس درس را کامل روشن کند، میز و صندلی ها فرسوده شده اند، تخته وایت برد پر از لکه های سیاه رنگ است. کلاس وسیله ای برای روشنایی ندارد. تقریبا همه کلاس های این مدرسه همین مشکل را دارند. نوروزی شرجی بودن آب وهوای این منطقه را عاملی در استهلاک ساختمان و تجهیزات این مدارس می داند: با توجه به وجود دریا در این مناطق نباید از چوب و بتن در سازه ها و تجهیزات استفاده شود. برای مثال ممکن است عمر مفید میز و صندلی مدارس در آب وهوای یزد سه سال باشد اما همان میز و صندلی در چابهار عمرش به یک سال هم نرسد. تقریبا ۴۰ درصد از مدارس ما غیر استاندارد و جزء مدارسی هستند که باید تخریب و بازسازی شوند و به مقاوم سازی و جایگزینی نیاز دارند. فهرست این مدارس مشخص است. بنا به اعتباراتی که حوزه استان و وزارتخانه در نظر می گیرد، به نوبت باید جایگزین و بازسازی شوند.
این که چه زمانی این اتفاق می افتد، بستگی به اعتباری دارد که به آموزش و پرورش تزریق می شود. تقریبا هشت باب از مدارس در چابهار استیجاری هستند که بیشتر آنها در روستای کمب متمرکز شده اند، به دلیل این که سرعت رشد جمعیت از سرعت اعتبارات دولتی و فعالیت های ما بیشتر است. مدیر آموزش و پرورش چابهار می افزاید: سال جاری میانگین رشد جمعیت دانش آموزی در کشور حدود ۳.۵ درصد بود که این رقم در چابهار نزدیک به عدد ۱۴ است. به همین دلیل مجبور شدیم برای این تعداد دانش آموز مکان هایی اجاره کنیم که فضای آنها به مدرسه شباهتی ندارد. اینها خانه هایی هستند که ما اجاره کرده ایم تا بتوانیم به این دانش آموزان خدمات آموزشی ارائه دهیم. این ساختمان ها از نظر فضای آموزشی استانداردهای لازم را ندارند و از آن جهت که ملک استیجاری است، نمی توانیم روی آن سرمایه گذاری کنیم اما اگر صاحب ملک هزینه ها را روی اجاره حساب می کرد، ما ابتدا مکان را بازسازی و بعد کار خودمان را آغاز می کردیم، ضمن این که اجاره تابع یک عرف است و نمی توانیم برای اجاره هر مبلغی را پرداخت کنیم. او سرعت رشد جمعیت در این مناطق را عاملی برای کمبود امکانات می داند: برای مثال اگر امسال هزار صندلی به ما اختصاص داده اند، ما شش هزار نفر افزایش جمعیت دانش آموزی پیدا کرده ایم، خب در این شرایط چه باید کرد؟ مجبوریم همچنان از صندلی های قدیمی استفاده کنیم. صدای یکی از معلم ها از حیاط مدرسه به گوش می رسد. دانش آموزان کفش هایشان را درآورده اند و کف زمین روی موکت خاکستری رنگ نشسته اند. معلم کتاب را بالا می گیرد تا همه دانش آموزان تصویر را تماشا کنند.
زیر تصویر این جمله نوشته شده است چگونه باید مراقب سلامتی خود باشیم؟ و تصاویر بالای جمله نحوه اشتباه و درست نشستن پشت میزهای مدرسه را نشان می دهد؛ دانش آموزان آن را در ذهن خود تصویرسازی می کنند. نازگل به فکر فرو می رود، شاید در رؤیاهایش خود را روی میز و صندلی مدرسه تصور می کند. رؤیا از این که دانش آموزان مجبور هستند در حیاط درس بخوانند، ناراحت است: به دلیل کمبود اتاق درس یکی از کلاس ها به صورت سیار تشکیل می شود. بیشتر مدارس اینجا در دو شیفت صبح و بعدازظهر تشکیل می شوند که به صورت چرخشی تغییر می کنند. ساعات پایانی در شیفت بعدازظهر کلاس های درس خیلی تاریک می شوند، به همین دلیل کلاس ها در حیاط تشکیل می شود. برای این تعداد دانش آموز فقط یک سرویس بهداشتی وجود دارد. قبلا دانش آموزان باید از حیاط با آفتابه آب به داخل سرویس بهداشتی می بردند، به تازگی با حقوق خودم برای مدرسه مخزن آب خریده ام و از طریق لوله کشی آب آن را به سرویس بهداشتی وصل کردم. نوروزی می گوید: میانگین سرانه فضای آموزشی در کل کشور به ازای هر دانش آموز ۵.۴۳ متر مربع است که بالاترین این فضا که نزدیک به ۱۰ متر مربع است، مختص استان یزد است. به همین دلیل این استان نزدیک به ۲۳ سال رتبه یک کشوری را در کنکور از آن خود کرده است. فضای آموزشی مناسب، نقش بسیار زیادی در کیفیت آموزشی می تواند ایفا کند. ضعیف ترین سرانه فضای آموزشی نیز به استان سیستان وبلوچستان تعلق دارد که بالغ بر سه متر مربع است.
با وجود این که مدارسی نیز در این استان ساخته شده است اما به دلیل رشد غیر طبیعی جمعیت در این استان در دو سال گذشته شاهد کاهش ۰.۱ متر مربع در فضای آموزشی بوده ایم. در جنوب استان سیستان وبلوچستان که چابهار نیز جزء آن است، این عدد به ۱.۸ و در شهر چابهار به کمتر از یک متر مربع می رسد. همین اعداد و ارقام نشان می دهد مدارس چابهار در شرایط خوبی قرار ندارند. نوروزی با بیان این که اتفاق های خوبی در حال وقوع است، می گوید: معمولا هر کدام از مسئولانی که به منطقه می آیند، ابتدا مدارس کمب را به آنها نشان می دهم. ما صورت مسئله را پاک نکرده ایم، بلکه فقط چهار تا مدرسه خوب را به مسئولان نشان نمی دهیم تا در جریان باشند و فکری کنند و برای این مدارس چاره ای بیندیشند. هر وقت از این مدارس اسمی برده می شود، می گوییم دانش آموزانی محروم ولی مستعد. البته کارهای خوبی دارد انجام می شود. به زودی در حوزه کمب کلنگ یک مجتمع ۲۴کلاسه را بر زمین خواهیم زد. قرارداد آن امضا و سازوکارش مهیا شده است. یک مدرسه ۱۲کلاسه دیگر را هم می خواهیم پس از آن در روستای کمب کلنگ بزنیم.
دو، سه پروژه نیمه کاره داشتیم که بعد از همایش خیرین که در ۱۵ شهریور برگزار شد بنیاد برکت دو تا خیر دیگر بانی آن شدند و کار عمرانی را شروع کردند. آینده خوبی را برای آنجا می بینم. قرار است یک هنرستان ۱۲کلاسه علوم دریایی شبانه روزی در چابهار ساخته شود. خوشبختانه برکت خوبی را در حوزه خیرین داشته ایم. منطقه رو به تحول است. باید به آن زمان بدهیم. خیرین هم باید کمک کنند، زیرا دانش آموزان مسئولیت مشترکی بین ما و اولیا هستند؛ اکنون کمک کنند، برای دانش آموزان خودشان سرمایه گذاری کرده اند، هر چقدر در تربیت شان کوشا باشیم، نتیجه بهتری عایدمان می شود. زنگ به صدا درمی آید و مدرسه تعطیل می شود. ماهو یک دفتر بیشتر ندارد. لبه برگ های دفتر تا خورده و برخی از برگ هایش کنده شده است. قبل از برگشتن به خانه نصفه پاک کنی از نایلن مشکی دسته داری درمی آورد که به جای کیف از آن استفاده می کند. هر چه را در دفتر نوشته است پاک می کند تا فردا چیزی داشته باشد که در آن مشق هایش را بنویسد.