قرار بود دولت یازدهم با تاکتیک دیپلماسی ضمن بهبود وضعیت اقتصادی، ارزش گذرنامه ایرانی را ارتقا دهد. اما با گذشت سه سال نه‌تنها این وعده محقق نشد بلکه عدم‌پاسخ مناسب در برابر کشورهای معاند جایگاه آن را تنزل داد.
به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، «قول می‌دهم که اعتبار و احترام را به پاسپورت ایرانی برگردانم» این نقل قولی از حسن روحانی است که در قالب کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در شبکه جهانی جام جم و در برنامه‌ای با موضوع پاسخ به سؤالات ایرانیان خارج از کشور شنیده شد.
از آن زمان بیش از سه سال می‌گذرد اما خبری از تحقق این وعده انتخاباتی وجود ندارد.
در تیرماه سال 1392، یک ماه قبل از آنکه روحانی قدرت را به دست بگیرد، «مؤسسه هنلی و همکاران» که هرساله رتبه گذرنامه‌های کشورهای جهان را اعلام می‌کند، ایران را در رده 86 قرار داد، با این حال براساس وعده رئیس جمهور جدید، انتظار می‌رفت این جایگاه بهبود یابد اما یک سال بعد ارزش گذرنامه ایران یک پله دیگر هم سقوط کرد!
این روند تا مرداد امسال که سومین سال حاکمیت دولت یازدهم محسوب می‌شود ادامه داشت، تا جایی که اعتبار گذرنامه ایرانی به‌رغم برخورداری کشور از امنیت و ثبات سیاسی با اعتبار گذرنامه کشورهای اریتره، اتیوپی، نپال، فلسطین و سودان که بعضاً درگیر بحران و جنگ داخلی هستند، یکسان شد.
در حال حاضر ایران با قرار داشتن در مکان 98، ارزش گذرنامه‌اش تنها از کشورهای لیبی، سوریه، سومالی، عراق، پاکستان و افغانستان بالاتر است.
بر این اساس به نظر می‌رسد سیاست تعاملی دولت در سه سال اخیر بی‌نتیجه بوده است، زیرا در همین بازه زمانی ما شاهد برخوردهای غیردیپلماتیک متعددی از سوی کشورهایی بودیم که قرار بود با تاکتیک گفتگو رویکرد آنها نسبت به ایران تغییر داده شود.
در همان زمانی که روحانی تلاش داشت از طریق مذاکره با دنیا درهای گشایش اقتصادی و بهبود وضعیت معیشت را به‌روی ملت ایران باز کند، دولت اوباما به‌عنوان اصلی‌ترین طرف گفتگوی دولت یازدهم در اقدامی مخالف حقوق بین الملل برای حضور حمید ابوطالبی در آمریکا به‌عنوان سفیر پیشنهادی کشورمان در سازمان ملل روادید صادر نکرد.
نکته قابل تأمل در این میان، واکنش دولت به این مسئله بود: انتخاب جایگزین برای ابوطالبی.
اما آنچه باعث افول ارزش گذرنامه ایرانی در رده‌بندی جهان شده، محدود به بی‌احترامی به ایرانی‌ها توسط آمریکا نیست. اقدامات عربستان سعودی در سه سال اخیر با زائران و مسئولان کشورمان هم بسیار تأسف‌بار بود و نقش زیادی در این وضعیت داشت.
پیشنهاد دستبند الکترونیکی برای حجاج ایرانی، عدم صدور روادید برای وزیر ارشاد که قرار بود پس از فاجعه منا به عربستان سفر کند و همچنین اجازه حضور نیافتن نماینده کشورمان در اجلاس مقدماتی کنفرانس اسلامی در اسفند سال 94 به‌دلیل صادر نکردن روادید نمونه‌ای از بی‌احترامی‌های سعودی‌ها با ایرانی‌ها است. در این رابطه اتخاذ یک تصمیم مناسب از طرف دولت می‌توانست مانع تنزل بیشتر اعتبار پاسپورت کشورمان شود.
با توجه به این اتفاقات و ناتوانی رئیس جمهور در برگرداندن عزت به گذرنامه‌های ایرانی، روز گذشته در مراسم هفدهمین کنوانسیون جهانی راهنمایان گردشگری بدون اشاره به فرمان ترامپ برای جلوگیری از ورود اتباع هفت کشور مسلمان از جمله ایران به‌مدت دست‌کم 90 روز به آمریکا، تنها به انتقاد از برنامه دیوارکشی در مرز ایالات متحده و مکزیک پرداخت.
روحانی در شرایطی دولت را تحویل گرفت که تمام امید خود برای ارتقای سطح زندگی شهروندان، افزایش درآمد ملی، رفع بیکاری و حتی آب خوردن مردم را به رسیدن به توافق هسته‌ای و اجرای برجام گره زد.
براین اساس دولت تدبیر و امید انتظار داشت برداشته شدن محدودیت‌ها و تحریم‌های بین المللی گامی در راستای بازگشت عزت و اعتبار به گذرنامه ایرانی نیز باشد، اما روند تحولات نشان داد امید بستن به خارج از کشور نمی‌تواند تضمین کننده پیشرفت و ارتقای جایگاه ایران باشد.
در همین راستا رئیس جمهور جدید آمریکا تنها به کند شدن اجرای برجام بسنده نخواهد کرد و سعی خواهد کرد از هر ابزاری برای مقابله با ایران و توافق هسته‌ای استفاده کند.
اقدام ترامپ در قرار دادن نام کشورمان کنار سوریه، عراق، لیبی، یمن، سومالی و سودان که درگیر جنگ داخلی و ناامنی هستند، سیاستی در رابطه با تبلیغات منفی علیه ایران است.
او تلاش دارد برای جلب نظر تندروهای جمهوری‌خواه که در قالب وزیر دفاع و وزیر امور خارجه به کابینه راه یافته‌اند، قدرت مانور و کنشگری ایران را در منطقه محدود کند و ارائه تصویری تهدید کننده از شهروندان کشورمان در این راستا قابل تفسیر است.
در واقع اگر قصد کاخ سفید امن‌تر کردن ایالات متحده باشد باید اتباع عربستان و مصر در این لیست قرار می‌گرفتند که عامل بزرگترین حادثه تروریستی آمریکا در حمله به برج‌های تجارت جهانی بودند.
بنابراین در این وضعیت لازم است دولت در راستای حمایت از حقوق شهروندان و جلوگیری از تبلیغات ضدایرانی آمریکا در جهان، واکنش مناسبی نشان دهد، در غیر این صورت بعید نیست با تسرّی موضوع نگرانی امنیتی از حضور ایرانیان در سایر کشورها، باز هم شاهد افول رتبه پاسپورت کشورمان باشیم.