گفتگوی اختصاصی با عبدالکریم لاهیجی درباره وضعیت حقوقی پرونده محمد علی طاهری زندانی عقیدتی
«عبدالکریم لاهیجی» حقوقدان، رئیس جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران و رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر در تازه‌ترین گفتگویش به بررسی وضعیت حقوقی «محمد علی طاهری» زندانی عقیدتی محبوس در اوین پرداخته است. این مدافع حقوق بشر ایرانی باسابقه گفته «اگر آقای طاهری تا حالا زنده مانده به خاطر همین اعتراض‌ها بوده است… تاکید می‌کنم که راه‌های غیر خشونت‌آمیز را باید ادامه داد.»
«عبدالکریم لاهیجی» حقوقدان، رئیس جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران و رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر در تازه‌ترین گفتگویش به بررسی وضعیت حقوقی «محمد علی طاهری» زندانی عقیدتی محبوس در اوین پرداخته است. این مدافع حقوق بشر ایرانی باسابقه گفته «اگر آقای طاهری تا حالا زنده مانده به خاطر همین اعتراض‌ها بوده است… تاکید می‌کنم که راه‌های غیر خشونت‌آمیز را باید ادامه داد.»
به گزارش خبرگزاری عرفان (اِنا)، این وکیل دعاوی (به‌ویژه در زمینه دفاع از حقوق و آزادی‌های انسانی و اساسی) که ریاست فدراسیون بین‌المللی جامعه‌هاى حقوق بشر را برعهده دارد در گفتگویی تلفنی درباره تلاش برای صدور قطعنامه‌ای درباره وضعیت حقوقی «محمد علی طاهری» و وضعیت حقوق بشر در ایران در کمیته سوم مجمع شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد گفته: «تا آنجایی که می‌توانستیم این خبررسانی را کرده‌ایم و خواستیم که نهادهای حقوق بشر سازمان ملل در ارتباط با وضعیت آقای طاهری و دیگر کسانی که همان‌طور که گفتم به لحاظ عقیده‌شان، افکارشان، نوشته‌هایشان در جمهوری اسلامی زیر فشار هستند، تصمیمی اتخاذ بکنند و می‌دانید که قطعنامه‌ای صادر شد.»
این مدافع حقوق بشر ایرانی باسابقه که در سال گذشته نشان “لژیون دونور”، برجسته‌ترین نشان دولت فرانسه، را دریافت کرده است، درباره عملکرد دادگستری جمهوری اسلامی و استقلال قوه قضاییه در برخورد با پرونده قضایی محمد علی طاهری گفته: « در ایران مقوله‌ای به نام قوه قضاییه مستقل وجود ندارد، به ویژه بخشی از آن که اسمش دادگاه‌های انقلاب است… من پرونده آقای طاهری را به عنوان یک وکیل دادگستری ندیده‌ام، ولی با توجه به اینکه به اتهام‌های ایشان در دادگاه انقلاب، در دادسرای انقلاب رسیدگی شده و می‌دانیم که این نهادها، نهادهای تسویه حساب هستند؛ تسویه حساب‌های سیاسی، تسویه حساب‌های اعتقادی، تسویه حساب‌های فکری مذهبی؛ بنابراین در این نهادها جایی برای حقوق و جایی برای قضاوت عادلانه و دادرسی‌های عادلانه وجود ندارد و اینجاست که من می‌گویم تمام این رفتار، این رویه و این به اصطلاح آئین دادرسی، برخلاف موازین حقوق بشر است و نوعی پرونده‌سازی و جرم‌تراشی برای یک مخالف سیاسی و یک مخالف عقیدتی است.»
«عبدالکریم لاهیجی» رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، در بخش دیگری از کنش‌های پیشنهادی گفته که “در نجات محمد علی طاهری موثر است”: «اگر آقای طاهری تا حالا زنده مانده به خاطر همین اعتراض‌ها بوده، چه اعتراض‌ها و چه حمایت‌ها بوده است، چه حمایت‌ها و اعتراض‌هایی که نسبت به جان و آزادی ایشان در ایران می‌شده است و چه در خارج ایران. بنابراین این راه را باید ادامه داد. من تاکید می‌کنم که راه‌های غیر خشونت‌آمیز را باید ادامه داد و امیدواریم که به آزادی هرچه زود‌تر ایشان منجر بشود.»
«محمد علی طاهری» در پنجاه و هفتمین روز از آغاز اعتصاب غذای اعتراضی‌اش، کماکان ممنوع‌الملاقات است. او از یک‌شنبه ۲۵ مهرماه ۱۳۹۵، تاکنون اجازه تماس یا ملاقات با همسر، وکیل و خانواده‌اش را نداشته است و از آن زمان از سرنوشت و وضعیت احتمالی او خبری از سوی دستگاه قضایی و مسوولان زندان اوین منتشر نشده است.
گفته شده “این زندانی عقیدتی در روز یکم آذرماه ۱۳۹۵، در پنجاه و پنجمین روز از اعتصاب غذا، بیهوش شده و در شرایط اورژانسی به درمانگاه اوین منتقل شده است.”
«محمد علی طاهری» از ۷ مهرماه ۱۳۹۵، در اعتراض به عدم اجرای قرار منع تعقیب و ممانعت از آزادی‌اش دست به اعتصاب غذای نامحدود زده است. این شانزدهمین باری است که این زندانی عقیدتی در راستای احقاق مطالبات قانونی‌اش دست به اعتصاب غذای اعتراضی در زندان می‌زند.
فایل صوتی و متن کامل گفتگو با «عبدالکریم لاهیجی» را در پی می‌شنوید و می‌خوانید.
– مایلم نظر شما را درباره‌ى پرونده محمد علی طاهرى بدانم، در چه مواردى دستگاه قضایی جمهوری اسلامى در حق این زندانى عقیدتى اجحاف کرده است؟ موارد نقض حقوق بشر در پرونده محمد علی طاهرى و مجموعه‌ى عرفان حلقه چه هستند؟
عبدالکریم لاهیجی: وقتى شما از آقای طاهرى به درستى به عنوان زندانى عقیدتى یاد مى‌کنید، یعنى اینکه تمام محکومیت، اتهام‌ها و زندانى که متاسفانه طى این مدت بر او تحمیل کرده‌اند، با موازین حقوقى، با موازین حقوق بشرى انطباق ندارد و باید توجه داشته باشید که تاریخ نشان داده که حکومت‌هاى مذهبى، خشن‌ترین رفتار را با مخالفان عقیدتى خودش هرچند هم از آن مذهب و از آن دین باشند، داشته‌اند و دارند و دیگر دعوای متشرعان با عرفا در تاریخ ما و در تاریخ ادبیات ما امر مجهول و ناشناخته‌ای نیست و این در مذاهب دیگر و در ادیان دیگر هم به این صورت است. بنابراین من بدون این که بخواهم اصولا وارد نوع بینش و تفکر آقای طاهری و عقاید او بشوم، با توجه به اینکه او را صرفا به لحاظ اعتقادش، به لحاظ افکارش، به لحاظ صحبت‌هایی که می‌کرده، در کلاس‌های درسی که داشته است، بازداشتش کردند، محکومش کردند؛ تمام اینها برخلاف موازین حقوقی است. در هر حال برخلاف اصولی است که در کشورهای دموکراتیک و در کشورهای متمدن وجود دارد و به خاطر همین هم ما بارها و بارها در گزارش‌هایی که چه به شورای حقوق بشر سازمان ملل، چه به گزارشگر ویژه راجع به ایران و اتحادیه اروپا که می‌دانید طرف گفتگو با جمهوری اسلامی بوده است داده‌ایم، همیشه در صدر کسانی که در ایران به لحاظ اعتقادشان، به لحاظ افکارشان، به لحاظ فعالیت‌های گفتاری یا نوشتاریشان محکومیت پیدا کرده‌اند، اسم آقای محمد علی طاهری هم برده شده است.
– جناب آقای لاهیجی شما پیش از این هم نایب رئیس فدراسیون بوده‌اید و از اواسط سال ٢٠١٣ میلادی هم ریاست فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر را به عهده گرفته‌اید؛ فدراسیون برای دفاع از پرونده زندانیان عقیدتی مثل محمد علی طاهری چه مکانیسم‌هایی را در اختیار دارد؟
عبدالکریم لاهیجی: همین‌طور که به شما گفتم، وقتی من گفتم ما، منظورم جامعه دفاع از حقوق بشر بود. در ایران بود که فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر… شما می‌دانید که ما نخست گزارش می‌دهیم مثلا راجع به آزادی بیان، راجع به آزادی مذهب، راجع به آزادی عقیده و تمام کسانی که در ارتباط با این آزادی‌ها در ایران زیر فشار هستند، دستگیر شدند، به زندان افتاده‌اند و محکومیت پیدا کرده‌اند، از روزنامه‌نگار بگیرید تا مدافعان حقوق بشر، تا کسانی که به هر حال مثل آقای طاهری به لحاظ فعالیت‌ها و کلاس‌های درسی که داشته است، تا برود به در حوزه‌ای از آزادی مذهب، به اقلیت‌های مذهبی، وضعیت بهایی‌ها و وضعیت تمام کسانی که به لحاظ عقیده، مذهب و گفتار و نوشتارشان متاسفانه زیر فشار هستند. از این گذشته می‌دانید که برای ایران یک گزارشگر ویژه، آقای احمد شهید هست که آن هم البته با توجه به اینکه ماموریت دیگری پیدا کرده قرار است عوض بشود و فکر می‌کنم تا همین ماه آینده گزارشگر ویژه‌ی دیگری تعیین بشود. با گزارش‌های سالیانه‌ای که ما به او هم داده‌ایم، حتی در بسیاری از مواقع در دو نوبت و از طریق او هم به شورای حقوق بشر سازمان ملل رفته، نام آقای طاهری بارها و بارها آمده است.
می‌دانید که هفته‌ی گذشته در کمیته سوم مجمع شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد، قطعنامه‌ای درباره وضعیت حقوق بشر در ایران صادر شد و با اکثریت بزرگی هم به تصویب رسید که بعدا هم به مجمع عمومی سازمان ملل در ماه دسامبر خواهد رفت و جزو مسائلی که آنجا ذکر شده همین عدم تحمل عقیده مخالف، نظر مخالف و افکار و به هر حال نحله‌های فکری در جمهوری اسلامی است. باز در همین قطعنامه هم روی مساله‌ی آزادی عقیده و مذهب در ایران و تمام کسانی که زیر فشار هستند به آن اشاره‌ای شده است؛ بنابراین تا آنجایی که می‌توانستیم این خبررسانی را کرده‌ایم و خواستیم که نهادهای حقوق بشر سازمان ملل در ارتباط با وضعیت آقای طاهری و دیگر کسانی که همان‌طور که گفتم به لحاظ عقیده‌شان، افکارشان، نوشته‌هایشان در جمهوری اسلامی زیر فشار هستند، تصمیمی اتخاذ بکنند و می‌دانید که قطعنامه‌ای صادر شد.
– شما به عنوان یک وکیل مدافع و یک حقوقدان، عملکرد دادگستری جمهوری اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ مشخصا در پرونده‌ی آقای طاهری، آیا نفوذ ضابطین قضایی و نیروهای امنیتی، پرونده را از مسیر قانونی و طبیعی‌اش خارج نکرده‌اند؟ منظورم بیشتر بحث استقلال قوه قضاییه است.
عبدالکریم لاهیجی: ببینید در ایران مقوله‌ای به نام قوه قضاییه مستقل وجود ندارد، به ویژه بخشی از آن که اسمش دادگاه‌های انقلاب است. نخست این که دادگاه‌های انقلاب، اصلا یک نهادی است برخلاف قانون اساسی جمهوری اسلامی؛ یعنی اگر شما در قانون اساسی جمهوری اسلامی دقت کنید، هرگز اسم دادگاه انقلاب نیامده است، صحبت دادگاه‌های دادگستری است، دادگاه‌های معمولی و عادی است. بنابراین دادگاه‌های اختصاصی نوع دادگاه انقلاب، دادگاه ویژه روحانیت اینها نهادهایی برخلاف قانون اساسی جمهوری اسلامی است. وقتی یک نهاد، نهاد اختصاصی شد، آئین دادرسی اختصاصی هم دارد. به خاطر همین ما هم می‌گوییم نهادهای اختصاصی برخلاف موازین حقوق بشر است؛ بنابراین آن شیوه‌ای که متهمان در دادسراهای انقلاب، در دادگاه‌های انقلاب با آنها رفتار می‌شود، هرگز منطبق با موازین حقوقی نیست.
من پرونده آقای طاهری را به عنوان یک وکیل دادگستری ندیده‌ام، ولی با توجه به اینکه به اتهام‌های ایشان در دادگاه انقلاب، در دادسرای انقلاب رسیدگی شده و می‌دانیم که این نهادها، نهادهای تسویه حساب هستند؛ تسویه حساب‌های سیاسی، تسویه حساب‌های اعتقادی، تسویه حساب‌های فکری مذهبی؛ بنابراین در این نهادها جایی برای حقوق و جایی برای قضاوت عادلانه و دادرسی‌های عادلانه وجود ندارد و اینجاست که من می‌گویم تمام این رفتار، این رویه و این به اصطلاح آئین دادرسی، برخلاف موازین حقوق بشر است و نوعی پرونده‌سازی و جرم‌تراشی برای یک مخالف سیاسی و یک مخالف عقیدتی است.
– آقای لاهیجی در فدراسیون نزدیک به ٢٠٠ سازمان حقوق بشری از سراسر جهان عضویت دارند. فدراسیون چگونه می‌تواند دولت‌هایی همچون ایران را ملزم به رعایت حقوق بشر بکند؟ اصولا انتظار ما از دولت‌ها برای الزام به اجرای مواد حقوق بشر تا چه اندازه درست است؟
عبدالکریم لاهیجی: ببینید وقتی ما می‌گوییم که قطعنامه‌ای صادر می‌شود می‌دانید که قطعنامه‌های سازمان ملل به طور کلی غیر از قطعنامه‌هایی که از طریق شورای امنیت صادر می‌شود، به خاطر این که شورای امنیت نقش قوه مجریه را دارد؛ در غیر این صورت این قطعنامه‌ها بیشتر یک الزام اخلاقی است. یک چیزی است که در حوزه‌ی حقوق بین‌الملل به آن می‌گویند نزاکت بین‌المللی. مگر این که به درجه شدید برسد. می‌دانید که در ارتباط مثلا با کشتار پس از دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری که احمدی‌نژاد را تحمیل کردند به عنوان رییس‌جمهور، تظاهرات بزرگی در ایران صورت گرفت. خب با توجه به این که تعداد زیادی از مردم را کشتند، بعد اسامی کسانی که در این کشتارها دخالت داشتند، دست زده بودند را ما دادیم به اتحادیه اروپا و خب مثلا ورود اینها به کشورهای اروپایی ممنوع شده است، به اینها ویزا داده نمی‌شود و خب اگر هم وارد بشوند ممکن است دستگیر بشوند. از این مساله که بگذریم در غیر این مسایل آن چیزی که مهم هست این که اعتبار و حیثیت و منزلت یک دولت، یک کشور در سازمان ملل به درجه‌ای سقوط نکند که هر سال یک یا چند قطعنامه درباره وضعیت حقوق شهروندانش… یعنی این حقوق مردم ایران است… وقتی که نهادهای بین‌المللی، سازمان ملل و شورای حقوق بشر؛ جمهوری اسلامی را محکوم می‌کنند که حقوق شهروندانش را نقض کرده است، خب مسلم حیثیت و آبرویی برای آن دولت در عرصه‌ی بین‌المللی باقی نمی‌ماند. این است. یعنی می‌خواهم بگویم کاربرد نهادهای حقوق بشر و ما هم به عنوان یک سازمان مدافع حقوق بشر این است. یعنی آن دولتی که برای منزلتش، برای حیثیتش، برای اعتبار بین‌المللی‌اش، یک به هر حال حساسیتی دارد و برایش مهم است؛ خب مسلم است که در پی یک همچنین اعتراض‌هایی، سعی می‌کند که وضعیت را بهبود ببخشد و اگر حقی از کسی تضییع شده، واقعا این را جبران بکند. ولی دولتی مثل جمهوری اسلامی که اصلا برایش مهم نیست، چه در عرصه‌ی ملی، چه در عرصه‌ی بین‌المللی، از حیثیت و اعتباری برخوردار نباشد.
می‌دانید که ظرف بیش از سه دهه‌ی گذشته ده‌ها و ده‌ها و ده‌ها قطعنامه صادر شده است و متاسفانه رهبران جمهوری اسلامی، مسوولان جمهوری اسلامی به آن توجه نکرده‌اند. برای ما مدافعان حقوق بشر هم متاسفانه غیر از گفتن، غیر از اعتراض کردن و غیر از تظلم به این مراجع بین‌المللی، راه دیگری باقی نمی‌ماند. می‌دانید که در داخل ایران الان هم مدافعان حقوق بشری مثل عبدالفتاح سلطانی، مثل نرگس محمدی در کنار آقای طاهری در زندان اوین هستند؛ بنابراین وقتی که یک رژیمی با مدافع حقوق بشر، با وکیل دادگستری چنین رفتار می‌کند فقط به خاطر اینکه وکیلِ متهم‌های سیاسی بوده است، آقای عبدالفتاح سلطانی را به ١٣ سال محکوم می‌کنند، نرگس محمدی را به خاطر اینکه گفته است اعدام را لااقل لغو کنید، به ١۶ سال زندان محکوم می‌کنند، خب دیگر نشان می‌دهد که این رژیم متاسفانه به هیچ چارچوبی و به هیچ محدوده‌ای قناعت نمی‌کند برای سرکوب کردن و ساکت کردن مخالف خودش و کسانی که در هر حال مثل او فکر نمی‌کنند و کسانی که می‌خواهند از حقوق اینها دفاع بکنند.
-آقای لاهیجی من پرسش پایانی را مایلم اینطوری مطرح بکنم با این توضیح؛ صراحت لهجه، شجاعت و اقدامات قانونی و موثر شما، به عنوان یک استاندارد رفتاری برای مدافعان حقوق بشر ایرانی، همیشه قابل توجه و قابل الگوبرداری بوده است. برای آزادی محمد علی طاهری چه باید کرد؟ شاگردان و هواداران ایشان هر روز دست به تجمع می‌زنند، در تلاش مداوم هستند، هرگز از کنش‌هایی که انجام داده‌اند کوتاه نیامده‌اند، به نظر شما کنش‌های پیشنهادی چه چیزی است برای آزادی یک زندانی عقیدتی؟
عبدالکریم لاهیجی: بارها و بارها طی همین هفته‌های اخیر از داخل ایران هم به من تلفن شده است. شاگردان آقای طاهری، دوستان آقای طاهری، حتی چند بار خانم‌هایی بودند که از پشت تلفن فریاد می‌کردند، شیون می‌کردند… ما اعتقاد به کارهای مسالمت‌آمیز داریم، ولی با توجه به اینکه ما در خارج از ایران هستیم، نمی‌توانیم کسی را تشویق کنیم که مثلا بروند جلوی زندان متحصن بشوند یا تظاهرات کنند، که کردند. کمابیش در جریان این فعالیت‌ها هستیم. ولی آن چیزی که بی‌تاثیر نمی‌تواند باشد این است که صدای اعتراض‌ها را بلند بکنند و به گوش متاسفانه مسوولان که می‌توانم بگویم ناشنوا شده‌اند، برسانند و همین صداها بوده که تا امروز ما تند تند در بسیاری از اعلام خطرهایی که درباره آقای طاهری کردیم گفتیم که جان ایشان در خطر است و خب می‌دانید شما که اگر آقای طاهری تا حالا زنده مانده به خاطر همین اعتراض‌ها بوده، چه اعتراض‌ها و چه حمایت‌ها بوده است، چه حمایت‌ها و اعتراض‌هایی که نسبت به جان و آزادی ایشان در ایران می‌شده است و چه در خارج ایران. بنابراین این راه را باید ادامه داد. من تاکید می‌کنم که راه‌های غیر خشونت‌آمیز را باید ادامه داد و امیدواریم که به آزادی هرچه زود‌تر ایشان منجر بشود.
– سپاس از وقتی که برای ما گذاشتید.
عبدالکریم لاهیجی: خواهش می‌کنم عزیز. قربان شما.
