حرکت جدی بحران آب در تهران
بحران ۱۵ ساله آب در ایران روزبه‌روزگسترش می‌یابد و این در حالی است که پایتخت بیشترین تهدیدها را به خود اختصاص داده و به نوعی تبدیل به مهم‌ترین دغدغه برای مسئولان کشور شده است.
به‌گزارش ایسنا، شهر تهران با تراکم جمعیتی معادل ۱۲ میلیون و ۱۸۳ هزار و ۲۹۱ نفر و سرانه مصرف آب حدود ۳۵۱ متر مکعب در سال، از نظر منابع آبی در تنگنای بسیاری قرار گرفته همچنین رشد جمعیت و مهاجرت از مناطق مختلف کشور به این شهر و وجود مراکز جمعیتی حاشیه ای، این کلان شهر را با تراکم بیش از حد جمعیت و مشکل تامین منابع آب مواجه ساخته است.
تهران با مساحتی حدود ۷۳۴ کیلومتر مربع در سال ۱۱۶۴ به عنوان پایتخت برگزیده شد و در طی این مدت با گسترش کمّی و کیفی جمعیّت شهر از ۱۵ هزار نفر به بیش از هشت میلیون نفر در سال ۱۳۹۱ و وسعت آن از حدود ۴.۴ کیلومتر مربع به مساحت کنونی رسیده است.
در سال آبی ۹۱-۹۰ در استان تهران میزان تخلیه سالانه منابع در آبهای زیرزمینی استان حدود ۲۷۲۵ میلیون متر مکعب بوده که ۳.۸۰ درصد آن مربوط به چاههای عمیق، ۷.۴ درصد مربوط به چاههای نیمه عمیق ۱.۹ درصد مربوط به قنات و ۹ درصد از چشمه است، همچنین در سال ۱۳۹۰ بیش از ۱۳۳۹ میلیون متر مکعب آب در نقاط شهری توزیع شده که بیش از ۹۹۰ میلیون متر مکعب آن در نقاط شهری به فروش رسیده است.
آب مصرفی شهر تهران از منابع زیرزمینی و سدها تأمین می‌شود سرانه سالانه آب تجدیدشونده شهر تهران در سال ۱۳۳۵ بالغ بر ۱۱۵۷ مترمکعب بوده که این رقم در سال ۱۳۷۵ به ۲۷۰ مترمکعب و در سال ۱۳۸۰ به ۲۵۵ مترمکعب کاهش یافته است. علاوه‌بر این در سال ۱۳۷۷ کل آب مصرفی تهران، ۸۸۶ میلیون مترمکعب بوده که با نرخ رشد متوسط سالانه‌ی حدود ۲۳.۱ درصد به بیش از ۹۹۰ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۸۶ رسیده است.
مصرف سالانه آب و جمعیّت شهر تهران در این دوره ۱۰ ساله روندی صعودی با نرخ رشد نزدیک به هم داشته‌اند، نکته قابل ملاحظه در خصوص سرانه مصرف آب در تهران سه و نیم برابر شدن آن در یک دوره ۵۰ ساله است به طوری که سرانه آب مصرفی روزانه در تهران، از ۹۹ لیتر در روز در سال ۱۳۴۵ به ۳۵۰ لیتر در سال ۱۳۹۲ رسیده است. این در حالی است که جمعیت تهران نیز در این دوره از دو میلیون و هفتصد هزار نفر به بیش از هشت میلیون نفر در حال حاضر افزایش پیدا کرده است.
در حال حاضر جمعیت کل کشور ۷۵۱۴۹۶۶۹ نفر است که نسبت به عملکرد حوزه تهران به کل کشور ۱۶.۲ درصد تخمین زده شده ،همچنین متوسط بارندگی بلند مدت ۴۵ ساله ۳۱۶ میلیمتر در استان تهران و در کل کشور ۲۵۰ میلیمتر ثبت شده و این به معنای این است که نسبت عملکرد حوزه تهران به کشور در حوزه بارندگی ها ۱۲۶ درصد بوده است.
از سوی دیگر متوسط کسری آبخوان های ابرفتی در حوزه عملکرد استان تهران mcm۱۵۰ و در کل کشور ۷۰۰mcm تخمین زده شده است و سرانه حجم آب مصرفی ۳۵۱ متر مکعب در سال برای استان تهران و ۱۲۲۴ متر مکعب در سال برای کل کشور تخمین زده شده که به معنای ۲۸.۴ درصد نسبت حوزه عملکرد تهران به کل کشور است همچنین سرانه حجم آب تجدید شونده در استان تهران ۲۴۵ متر مکعب در سال و در کل کشور ۱۸۵۰ متر مکعب در سال است که ۱۱.۶ درصد نسبت کل عملکرد تهران به کشور را نشان می دهد.
شرایط بحران آب در تهران تا جایی پیش رفته که چیت‌چیان وزیر نیرو نیز در این زمینه اتمام حجت کرده و معتقد است که در تهران مشکل منابع آب بیش از سایر شهرها به چشم می‌خورد و باید به این مساله توجه کرد که تهران جز پنج سدی که در آن ساخته شده دیگر ظرفیت ایجاد سد ندارد و اگر جمعیت تهران بیش از این افزایش یابد، پاسخگوی تامین آب تهران نخواهیم بود.
به گفته وی، براساس آمار منتشر شده رشد جمعیت در تهران بیش از این افزایش نخواهد یافت و امیدواریم که در این زمینه با مشکلی برخورد نکنیم، اما اگر این اتفاق حادث شود به ناچار باید از آب چاه‌ها و یا روش‌های دیگر استفاده کنیم.
قانع گفت: با توجه به چالش منابع آبی، به موضوع افزایش جمعیت تهران باید در سطح حاکمیت پرداخته شود.
علاوه‌بر این علی اصغر قانع، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور درباره این که حجم منابع آب تهران پاسخگوی میزان جمعیت این کلان شهر نیست، بر این باور است که ما در تهران تقریبا تمام منابع آبی را که برای شرب متصور بوده و قابلیت بهره برداری داشته، منتقل کردیم و یا در حال مطالعه و اجرا هستیم.
به‌گفته وی مسئولان مرتبط با حوزه جمعیت و آمایش سرزمین باید به گونه‌ای عمل کنند که یک حدی برای توسعه محدوده حوزه شهری تهران پیش بینی شود که یکی از عوامل محدود کننده این توسعه می‌تواند حول محور آب باشد.
قانع با بیان این که آب باید یکی از عوامل تعیین کننده حد و مرز اسکان جمعیت در همه شهرها باشد، تصریح کرد: به دلیل محدودیت و چالش‌هایی که به لحاظ تامین منابع آبی وجود دارد به سختی می‌توان کلان شهر تهران را با این میزان جمعیت اداره کرد.
وی با ابراز تاسف از عدم هماهنگی و تعامل لازم جهت کنترل جمعیت تهران خاطرنشان کرد: فراتر از یک وزارت خانه باید به این موضوع پرداخته شود و به نوعی خود دولت و حتی حاکمیت باید خطوط قرمز آن را مشخص و به مجموعه دست اندرکاران این موضوع در تمام بخش‌ها ابلاغ کند.
البته در این میان وزارت نیرو برای جلوگیری از این مساله برنامه هایی را تدوین کرده ازجمله آن می توان به ارزیابی ۶۰۹ دشت کشور و اعلام ظرفیت استفاده برای هر وزارت خانه از منابع آبی کشور اشاره کرد اما با این وجود نمی‌توان بحران آبی موجود در کشور به ویژه در پایتخت را منکر شد. این تفاسیر به این معنا نیست که بحران آب تنها در تهران خلاصه شده بلکه تمام ایران با این مساله دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما موضوع قابل توجه در پایتخت فزونی جمعیت است که باید راهکارهایی برای مقابله با مهاجرپذیری تدبیر شود.