مهدی یحیی‌نژاد، بنیانگذار پروژه توشه
درحالی که دو موضوع دسترسی و همچنین فیلترینگ اینترنت درایران دو چالش مهم کاربران ایرانی محسوب می‌شوند، یک گروه متخصص در آمریکا، فناوری جدیدی عرضه کرده است که دارندگان دستگاه گیرنده شبکه‌های ماهواره‌ای تنها با وصل کردن یک حافظه فلش به گیرنده خود، می توانند روزانه تا یک گیگا بایت اطلاعات که شامل صفحات اینترنتی، عکس و ویدیو است را دریافت و مشاهده کنند.
مهدی یحیی‌نژاد، طراح و بنیان گذار برنامه ای که توشه نام دارد به کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران گفت: “توشه یک بستر فناوری جدید است برای کاربرانی که در حال حاضر در ایران زندگی می‌کنند و به خاطر سرعت پایین اینترنت، قیمت بالای آن و سانسور دولتی به محتوای اینترنتی دسترسی خوبی ندارند. حالا توشه می‌تواند این محتوا را با کیفیت خوب و سرعت بالا برای آنها فراهم کند.”
این محتوا نه از طریق اینترنت بلکه از طریق آنتن و گیرندههای ماهواره‌ای به دست شهروندان می‌رسد بدون اینکه نیازی به تجهیزات اضافه‌ای داشته باشند. تنها تجهیزات لازم برای آن همان ماهواره مورد استفاده، یک فلش درایو و کامپیوتر است. پس از انتخاب کانال توشه بر روی ماهواره YahSat، حافظه فلش را به گیرنده ماهواره‌ای یا رسیور وصل کرده و از این طریق داده ها در حافظه فلش ذخیره می شوند. مدت زمان لازم برای ذخیر شدن اطلاعات هم روی صفحه نمایش داده خواهد شد. برای بازکردن فایل ها هم نرم افزار خاصی لازم نیست، و کاربران کافی است نرم افزار توشه را یک بار دانلود و اینستال کنند.
با وجود ممنوعیت و مجازات برای داشتن گیرندههای ماهواره‌ای، در یک دهه اخیر دسترسی ایرانی‌ها به آن خیلی گسترده شده است و مقام‌های ایران می‌گویند دست‌کم در شهرها، تا سه چهارم ایرانی‌ها این تجهیزات را دارند.
بسته محتوایی روی کانال ماهواره‌ای توشه در دسترس است. این کانال روی ماهواره یاه‌ست است که کانال‌های پرطرف‌داری مثل جم و من‌وتو هم روی همین فرستنده هستند و بدون دشواری می‌توان به آن دسترسی داشت.
حکومت ایران مطالبی که خلاف اصول سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود بداند سانسور می کند. خطوط قرمز اما مخدوش اند، گاهی محتوایی که مسائل مربوط به داخل نظام را هم پوشش می دهد، سانسور می شود. برای مثال در زمان انتخابات، وب سایت لیست امید که فهرست نامزدهای اصلاح طلب که با تایید شورای نگهبان پا به عرصه انتخابات گذاشته بودند را در اختیار مردم می گذاشت، فیلتر شد.
گروهی که توشه را به شهروندان ایرانی می‌رساند می‌گوید سعی دارد یک مجله صوتی‌تصویری در اختیار بگذارد؛ از فایل صدا و تصویر گرفته تا پی‌دی‌اف برای خواندن کتاب و مقاله. یحیی نژاد در این رابطه به کمپین گفت: “برای محتوی نوشتاری و تصویری ما به اندازه ای ظرفیت داریم که تمام وب سایت های خبری فارسی را روی این شبکه قرار می گیرد، هم آنهایی که سانسور می شوند و هم برخی از سایت های داخل کشور که محتوای مفیدی دارند. همچنین در صدد هستیم تا ویدوئوهایی که روی وب سایت های خبری است روی شبکه بگذاریم و از هم اکنون این کار آغاز شده است.” بنیانگذار توشه گفت: “در آینده احتمالا این امکان فراهم خواهد شد که به خود این رسانه‌ها دسترسی داده شود تا محتواهای تولیدی شان را در پوشه‌ای (فولدر) که به آن رسانه اختصاص خواهیم داد آپلود کنند.”
مهدی یحیی‌نژاد در گفت‌وگو با کمپین یادآوری کرد الان در ایران قیمت هر گیگابایت اطلاعات به طور متوسط یک دلار است و با توجه به اینکه درآمد متوسط در ایران حدود صد دلار است، این یعنی اینترنت در ایران گران است.
توشه در هر ساعت حدود یک گیگابایت اطلاعات مخابره می‌کند و این یک گیگابایت، در طول روز و در هر ساعت تکرار می‌شود. این مجموعه به فکر انتشار آثار و کتاب‌هایی که در ایران مجوز نمی‌گیرند هم هست و الان با نشر نوگام همکاری دارد که ناشر کتاب در خارج از ایران است.
گروه توشه می‌گوید فعلا عمده وقت و منابعش برای پیداکردن محتوایی صرف می‌شود که همین الان روی اینترنت وجود دارد و یک بخش خیلی محدودتری از توانشان برای تولید محتوای خود توشه صرف می‌شود.
مهدی یحیی‌نژاد همچنین گفت توشه قصد دارد به سمتی برود که کاربران توشه خودشان در این محتوا سهم داشته باشند؛ یعنی هم در تولید محتوا و هم در پیش‌نهاد محتوایی که می‌خواهند از توشه بگیرند. او در پاسخ این سوال که آیا امکان انتخاب کردن یک محتوای خاص از سوی مخاطبان وجودخواهد داشت یا نه گفت: “امکان اینکه داده خاصی را دانلود کنند هنوز وجود ندارد. فعلا اطلاعات را به صورت روزانه می فرستیم، در گام های بعدی امکان انتخاب هم فراهم خواهد شد.”
درباره حق انتشار (کپی‌رایت)، مدیران این برنامه می‌گویند سعی کرده‌اند با همه ناشرانی که الان محتوای تولیدی‌شان در توشه می‌گذارند، تماس بگیرند و اجازه بگیرند.
اما از نظر پارازیت‌هایی که در ۱۵ سال اخیر دسترسی به تلویزیون‌های ماهواره‌ای را محدود کرده، مدیران برنامه توشه نگرانی عمده‌ای ندارند. آنها با اشاره به اینکه موقعیت جغرافیایی کانال یاه‌ست باعث شده پارازیت‌انداختن روی آن خیلی سخت شود، می‌گویند اگر هم پارازیت روی آن تاثیر بگذارد، چون محتوا را هر ساعت یک بار مخابره می‌کنند، کافی است کاربران به جای یک ساعت، بیشتر از این زمان اطلاعات را ذخیره کنند.
کاربران می‌توانند برای جزییات بیشتر و گرفتن نرم‌افزار توشه، به begir@toosheh.com یک ایمیل بزنند. توشه هر روز در کانال تلگرامش برنامه محتوایی که پخش می‌کند اعلام می‌کند.
عمده مطالبی که با فیلترینگ مواجه می شوند، مطالب مرتبط با مسایل سیاسی، مدنی و حقوق بشری است اما در سال های اخیر مطالب مربوط به سبک زندگی هم مورد توجه قرار گرفته است. برخی از این محتواها با بهانه “تهاجم فرهنگی” و تلاش برای تغییر سبک اسلامی زندگی مردم فیلتر می شوند.
سانسور محتوای اینترنت در سال های گذشته ایران به دو روش کلی اعمال شده است؛ مسدود کردن کل یک سایت که روشی سنتی برای سانسور است و روش جدیدی که از آن به عنوان “فیلترینگ هوشمند” یاد می شود. در فیلترینگ هوشمند یک وبسایت مسدود نمی شود و بخش هایی از آن که مورد سانسور قرار می گیرد. این دو روش اما روی کانال توشه که از طرق ماهواره محتواهای سانسور شده را به دست مخاطب می رساند اثر نخواهد داشت.
تنها مانع کاربران برای دسترسی به محتوایی که توشه ارسال می کند پارازیت است که آن هم فقط می تواند مدت زمان در یافت فایل را افزایش بدهد و نمی توانند به طور کلی مانع دریافت فایل بشود مگر اینکه در تمام ساعات شبانه روز پارازیت وجود داشته باشد.