زینب جلالیان متولد ۱۳۶۱ اهل روستای دیم قشلاقِ ماکو از توابع استان ورمێ در شرق کوردستان است. او در سن نوجوانی از خانە خارج و پس از مدتی جذب حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) شد. وی در ۲۰ اسفند ماه ۱۳۸۶ از سوی ادواره اطلاعات در کرماشان بازداشت شد.
در آذرماه ۱۳۸۸، از سوی قاضی باهنر در شعبه یک دادگاه انقلاب کرماشان به اتهام محاربه از طریق عضویت در حزب حیات ازاد کوردستان پژاک بە اعدام محکوم شد کە توسط دیوان عالی کشور نیز تأیید شد. دادگاه رسیدگی به اتهامات زینب جلالیان بدون حضور وکیل مدافع برگزار شده و تنها چند دقیقه به طول انجامید. نزدیکان وی می‌گویند که جلالیان این اتهامات را نمی‌پذیرد و او تنها با پ‌ک‌ک به‌طور غیر مسلحانه همکاری داشته‌است.
در اویل تیر ماە ١٣٨٩ در رسانەها امدە بود کە دولت جمهوری اسلامئ ایران در صدد است حکم اعدام این زندانی سیاسی کورد را بە اجرا بگذارد. علی جلالیان، پدر زینب، اوایل تیر ۱۳۸۹ به رسانه‌ها گفت ۱۰ روز پیش دخترش را دیده ولی هیچ صحبتی از اجرای حکم اعدام او نبوده است. او گفت خبر اعدام قریب‌الوقوع زینب از طریق رسانه‌ها به گوش خانواده و وکیل او رسیده است.
در همان زمان خلیل بهرامیان یکی از وکلای زینب جلالیان گفت که وکالت این پرونده را بر عهده گرفته اما از محل نگهداری موکلش خبر ندارد. او در ادامە گفت لە وی ابتدا به زندان کرمانشاه رفته ولی در آنجا به او گفته‌اند ماموران اداره آگاهی یک ماه پیش زینب را از اینجا برده‌اند.
بهرامیان پس از پیگیری‌های مکرر متوجه شده بود که موکلش در بند ۲۰۹ زندان اوین است.
بلاخرە در روز ۹ تیر ۱۳۸۹ خلیل بهرامیان با وکالتنامه رسمی به زندان اوین مراجعه می‌کند. در آنجا به وی می‌گویند چنین زندانی‌ای در اینجا وجود ندارد. مسئولان بند ۲۰۹ به بهرامیان گفته میشود: «شما نه اجازه ملاقات دارید و نه می‌توانید وکالتنامه را با حضور زندانی امضا کنید مگر اینکه دادستان تهران شخصاً دستور این کار را صادر کند.»
در انزمان با افزایش احتمال قطعی‌شدن حکم اعدام زینب جلالیان، در داخل و خارج ایران با اجرای این حکم، مخالفت‌های زیادی شد.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر، در بیانیه‌ای با اشاره به اینکه «جلالیان احتمالا در معرض خطر اعدام است» از قوه قضاییه ایران خواست «فورا» اجرای حکم اعدام زینب جلالیان و هفده «دگراندیش» دیگر کورد را متوقف کند.
زهرا رهنورد، همسر میرحسین موسوی و از مخالفان دولت ایران از احتمال اعدام زینب ابراز نگرانی و انتقاد کرد و با صدور بیانیه‌ای گفت: این روزها شایعه اعدام زینب جلالیان بر سر زبان هاست. چرا؟ آیا زینب جلالیان عضو گروه‌های به اصطلاح محارب بوده است؟ آیا زینب جلالیان تاکنون اسلحه در دست داشته است؟
شورای ملی آمریکایی‌های ایرانی تبار با صدور بیانیه ای از باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا خواست برای جلوگیری از اعدام زینب جلالیان، دختر ۲۸ ساله کورد در ایران، دست به اقدامی بزند.
سازمانهای حقوق بشری از جملە جمعیت حقوق بشر کوردستان در گزارشیهای مکرری به ارائه موارد نقض حقوق بشر در پرونده زینب جلالیان پرداخته کە در این گزارشها بە موارد زیر بە عنوان نقض حقوق بشر اشارە کردە است:
1. بازداشت خودسرانه با دستگیری بدون ارائه حکم.
2. نقض حق دسترسی به مشاوره حققی و ملاقات با وکیل
3. نقض اصل ممنوعیت شکنجه،نقض اصول دادرسی منصفانه
4. نقض حقوق زندانی مشتمل بر: ممانعت از تماس و ملاقات با خانواده، عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی و عدم برخورداری از امنیت و امکانات اولیه زندگی
بر أساس اخبار منتشر شدە بلاخرە در ۲۹ آبان ماه ۱۳۹۰ حکم اعدام زینب بە حبس ابد کاهش یافت اما تا کنون هیچ حکم رسمی به او ابلاغ نشده است.
در اسفند ماه ۱۳۹۳، هم‌زمان با روز جهانی زن و هفتمین سالگرد بازداشت زینب جلالیان، معدود زندانی سیاسی زن محکوم به حبس ابد در ایران، سازمان بین المللیRedress با ثبت شکایتی در گروه کاری بازداشت‌های خودسرانه سازمان ملل متحد، خواهان صدور رای درباره بازداشت و حبس این فعال کورد شد. این شکایت نامه با در بر داشتن مدارک و شواهدی غیرقابل انکار در محاکمە غیرمنصفانه و شکنجه های متعددی کە بر زینب احمال شدە بود تدوین و بە بە دیوان عالی کشور ایران ارائە دادە شد. بخشی از شکنجەهایی کە در این شکایت نامە درج شدە بود عبارت بودند از کوبیدن سر زینب به دیوار کە منجر به شکستگی پیشانی و تورم چشمهای او شدە بود ، زدن کابل به کف پا او، بازجویی با چشم‌بند، دست‌بند و پابند، در حالی که دست‌ها و پاهای وی به هم زنجیر شده بود، تهدید به تجاوز جنسی بە او پس از بازداشت و در روند دادرسی کە زینب بارها متحمل شده بود.
زینب جلالیان به علت شکنجه‌های شدید فیزیکی، از ناحیه بینایی دچار مشکل شده و از آن پس از اختلال بینایی رنج می‌برد. او از سوی مسوولین زندان به کلینیکی خصوصی در کرماشان جهت درمان اعزام گردید که حتی هزینه این معاینه نیز از سوی خانواده جلالیان تقبل شد. اما زینب بهبودی در خصوص بینایی خود بدست نیاورد.
در آذرماه ۱۳۹۳ زینب جلالیان را بدون اطلاع قبلی به خانواده و وکیلش، به زندان خوی در شرق کوردستان منتقل میکنند و هم اکنون در این زندان بدون در نظر گرفتن قانون تفکیک جرائم در کنار زندانیان عادی نگهداری میشود.
عفو بین الملل خرداد ماه ۹۳ با ابراز نگرانی جهت خطری که چشمان این زندانی سیاسی را تهدید می کند خواهان رسیدگی به شرایط وی گردید.
طی آخرین خبرهای به دست آمده از منابع آگاه در خصوص این زندانی سیاسی چشم دیگر زینب جلالیان نیز روزبه‌روز کم‌سوتر میشود و وی در حال حاضر از ناحیه هر دو چشم تقریبا نابینا شده است. چندی پیش زینب به بیماری برفک دهان نیز مبتلا شده و تا کنون هیچ رسیدگی در خصوص درمان نامبرده صورت نگرفته است. طبق اطلاعات بدست امدە اعزام او بە درمانگاە را مشروط بە اعترافات تلویزیونی او نمودەاند و او هم بە هیچ وجە حاضر نیست بە این اعترافات تن بدهد.
زینب جلالیان در طی نه سال گذشته بدون مرخصی در زندان به سر می برد، و به دفعات توسط مامورین زندان و بازرسان اطلاعات مورد ضرب و شتم قرار گرفته است.
یادوارەی زندگی نامە زینب در روز جهانی زن یاداور تبعیض، نابرابری های اجتماعی و شکنجەهایی است کە زنان شرق کردستان هر روزە با ان دست و پنجە نرم میکنند.
جـمعیت حقوق بشر کوردستان
20160308